12 December 2012

Sizang Pian Ciil Na

Leitung a om minam tatuamte in amate om mun le a ngaisut theina taw kizui in Pianciilna tangthu (Creation Story) na nei tek hi. Kawlngam, Khamtung Zongam a teang Zo minam sung pan Sizangte in zongh Pianciilna Tangthu na nei a, Mikaangte in a nuai a bangin teptee sak hi.

The origin of the progenitors of the Siyin tribe is, according to the natives, shrouded in mystery. Tradition states that a gourd fell from the heavens and, bursting with the fall, emitted a man and woman; these became the Chin Adam and Eve, and their garden of Eden was Chin Nwe (Ciimnuai), a village already mentioned. This story is not peculiar to the Siyins, but is believed by all the tribes in the Northern Chin Hills.(1)

Hi a tung a thu sia Sizang khanglui upna, khanglui ngaisutna taw a piang khanglui tangthu (Myth) hi lel bek hi. Sizangte ii hong pianna tatak sia tangthu tak (History) zui in kan tu ci leang Kawlngam sung minam kipatna pan ih son kul hi. Kawlngam sung teang mihingte ii kipatna sia Mongoloid minam bul pan hi a, Tibet
ngam kantan in Kawl ngam sung hong tum hi ci in a tam zaw in ciamtee hi. Tua hi a, Encyclopedia Americana sungah a nuai a bangin na at hi.

Most of the people of Myanmar are of the general physical type known as Mongoloid, with straight black hair, sparse beard, height cheekbones, low nose root, and epicanthic eye fold. The Burmese proper are short and slender in build, with brown skin, while the Karen are more stocky and often lighter in skin colour.
Tribes in the northern hills are frequently taller and rosy cheeked, and occasionally have wavy hair. The most significant cultural divisions are between those subsisting by settled, wet-rice agriculture, and those by shifting, dry-rice culture. (2)

Dr. Vum Son ii Zo Tangthu a at na taw kizui in a bul Tibeto-Chinese panin Man, Karen, Tibeto-Burma, T’ai-Chinese ci in pawl hong kikhen a, Kawlngam sungah hong tum hi. Tua sungah Zomi Sizangte sia Tibeto-Burma pawl sung pan piang hi. Sizangte sia Zomi ii khen khat hi a, a bul sia Tibeto-Chinese ahi hunlam sia a nuai a (Table-1), minam khang paizia ih et ciang, a kitel zaw in kingaisun thei hi. (3)

Hi minam khang paizia ih et ciang khat vei lai in Zo(Chin) le Jingphaw (Kachin) te unau ii tangthu na om hi. Tua thu sia lai sungah a kician takin a ki at ngawl hang khanglui te in khangthak te tungah a kison
suh sawsawn tangthu khat ahi hi. Tua tangthu sia a nuai a bang ahi hi.
“Khatvei lai in innkuan pawl nii a lampui te sia unau hi a, teen natu mun hoi mun pha, tui thiangna lo hingna mun zongin hong pai hi. Tua a paina mun sia Kawlngam ii sak sang neakna mun khat hi a, nisuana
sang pan nitumna sang zuanin a pai ahi hi. Tua innkuan pawl nii te in ten natu mun a lungkim bang mu in hi le khua sat tuikhuat in ten khop tu sawm ahi hi. Hi bangin mun pha a zong innkuan pawl nii te ii nguai an a
puak sia innkuan pawlkhat in kaithum pua a, a dang pawlkhat sia in vaimim pua hi. 

Nguai an puak kibang ngawl ahikom a maaliau zaw le a vaihuai zaw hong om hi. Kaithum sunsia in a pua pawl sia hong maliau thei a, vaimim sunsia tu a pua pawl sia an ngawtang uui ahikom hong vaikai vaial hi. Ahitazong a maa dawk zaw a masa pawlte in a nungkhak pawlte ii a sul, a zui thei natu in sawl thiak in ahizong, thingsatin ahizong, a paina a heak thei natu in vawt hi. Hi bangin pawlkhat ii paina a nung pawl te in zui in hong papai sia, ngun pui khat a thet dong khial ngawlin kizui thei hi. A masa in a pai pawl in tua ngun kantan in, ngunlang khat ah banla bebek a po na kuam khat hong kantan hi. Tua mun ah sawl thia tu thingsat tu a dang om ngawl ahikom, banla kung te kuai in sattan in thangsang zuan suh hi. 

Banla kung ci ciang a khang kik pal mama a kung nam khat ahikom, a nungkhak pawl te ii a thet hunin sau pupui na khang kik man zo hi. Tasia ciangin a nung khak pawlte in ih lawmte ii thingkung sattan te sau pupui khang kik zo ahi ciang amatekhuala pui theng zo tu hi. Ih del hang phak tu haksa vak. Hiak zongh mun sia hi ngawl ahi ciang hiak ah phual sat leang amate zongh ei kung hong zuan kik vak ci in amate upna taw phual sat in om hi. Ahizong a masa pawl te le hong kilee kik mun om ngawl a, amate le sak sangah kikhiin to zaw lalai hi. Hi tangthu sungah a masa in a pai pawl sia Zo (Chin) innkuan hi a, a nungkhak pawl sia Jingphaw (Kachin) innkuan te ahi hi.” (4)

A tung a ih pualaak tangthu (Story) sia a takpi hi ci vacin theina a om ngawl hang, tu hun Zo(Chin) te le Jingphaw (Kachin) te ii a meal le a sa a kiban dan ahizong, a omna a tenna munte ahizong, hi tangthu taw
kilawm a, kithuai mama hi. Zo(Chin) te in thang sangah kizelh suh zaw in Kalay Kabaw ngam, Gangaw ngam, Khamtung Zongam (Chin Hills), Minbu, Thayet, Pyi, Hanthawadi, Rakhaing ngam dongin kizelh in na teang suh uh hi. Tua ban ah India ngam Mizo State, Manipur le Bangaladesh ngam dongin na kizelh hi. Hi bangin Tibeto-Burma minam pawl sung pan hong kaa Zo(Chin) te sia amate ii hong khan dan le a tenna mun taw kizui in Zomi, Laimi, Mizo, Khami, Asho, Yaw, Cho, Myo ci bangin min tatuam na pua zo ta hi.

Tua bangma in a nungkhak pawl ih ci tu Kachin pawlte zongh sak sangah kizelh to in Kachin ngam le a kiim nai mun te ban ah Sen ngam dongin kizelh in na teang uh hi. Kachin pawl sungah Jingphaw, Rawang, Maru, Azi, Lashi, Lisu ci in min tatuam ma na nei zo ta hi.
______________________________________________
(1) Bertram S.Carey and H.N.Tuck, The Chin Hills Vol.1, (Aizawl: Firma KLM Private Ltd.,Reprint 1976) p.127
(2) International Edition, “Burma”, Encyclopedia Americana Vol.5, (New York: Copyright 1965) p.52
(3) Vumson, Zo History, ( Aizawl: Private Publication, 1986) p.32
(4) Tangthu ciing pute pate ii son kikna

0 comments:

Post a Comment