.....

.....

.....

.....

.....

.....

.....

.....

.....

.....

31 January 2013

Thuklai High School Tangthu

I. Thupatna

Nidang in, Khamtung, Khuasak khua ah, Middle School khat ki hong ngei hi. Ahi hang, Khamtung ah, Kawllai sin kul bo ci in,Mangkang Kumpi te in 1925 kum ciang, Zolai bek sin sak ahi ciang, Tan li dong in ki khiam suk kik hi.
Japan ngal ma in, Khamtung ah, Ngal Kap Mangpi , Major Moore in Chin Hills Battalion ah , Commanding Officer ( Tatyinhmu) hongseam a, Thuson Mangpi sia, Mr. Naylor in seam hi. Moore Mangpa sia, Scotish te hi a, Zomi-te hong it mama hi. Chin Hills Battalion a ngalkap seam ngei peu ma pilna khat tek he a, thiam sak hi. Lettama, thing-at, ngankhoai,lothaw ci bang hilh a, pension a lak ciang, a mate le a mate, nuntak theina tu ngaisutna hi.
Ngalkap Mangpa, Moore leh Thuson Mangpipa Naylor sia a thinsung khat ah ki lem ngawl tawntung hi. Ni khat, Moore Mangpa in, Khuasak khua ukpipa, Chief Lian Thawng mun ah, Mangpipa mun ah sanginn hong piaknatu ngen in ci a sawl ku hi.

II. Sanginn Nganatu Thu Vaihawmna

Chief Pu Lian Thawng zongh, Naylor Mangpipa tawh ki mu hi. Pu Lian Thawng in:
“ Nidang in, Khuasak khua ah, Kawllai sang tan sali dong om a, tampitak phattuamna kinei hi. Khamtung ah Kawllai kisin nawnngawl ahiman, pilna sia khangto ngawl ahi ciang Khuasak khua ah, Middle School khat hong hon sak kik le te, ci a hong ngen nuam kahi hi” ci.

Naylor: “ Primary School teciang sia no Zomi-te a tu kicing zo hi. Lothaw na tupo , Zolai tanli ciang he po leu te pha zo hi. Laikung laite kul ngawl hi. Subedar Major Pau Cin, en vele , Zolai tanli zongh sin na zia? Tu Subedar Major bang nga ih ve.”

Pu Lian Thawng: "Tasia hang ma hi ve aw, Middle School ka dei sia, Ka Pano Pau Cin bang Middle School ahibua le High School ciang nana theng le tu sang a zalian zaw, a sang zaw, khang to tu a General dong zong suak thei lai tu ve."

Naylor: “ Tua le nang High School ciang sin le te bang seam tuni?”

Pu Lian Thawng: “ Bang hang maw, High School ka onh zawk ciang, College pai tu , B.A degree ka nga zawk ciang, Nang ma bang ma Mangpi ( District Commissioner) seam tu khi nga.”

Naylor “ Nang, kei ma bangh a Mangpi ( D.C) suak tu maw?" ci in ngau ngengu hi.

Pu Lian Thawng: "Bang hang seam thei ngawl tu k'hi? Nang zong seam thei ih vete, ka pilna, ka laisinna tawh kizui a seam thei lel ngawl tu k'hi? Kei zong seam thei mama lel tu khi ze!”

Pu Lian Thawng sia, Tedim Vuandokte, (Sub-division Commissioner) ih nasep a ki laih ciang, Confidential Report sung ah, Chief Lian Thawng sia, pil hi, a kitakhuai chief khat hi. A minamte a tu deisak a, a ngam khantona tu a hanciam pasal khat hi, ci in report ki pia hi.

III. Khuasak Khua ah Middle School Honna Thu

Japan ngalkapte India simtu in hong pai to ma in, Tiddim khua Vuandok pa Kelley sia, Levy te vai in buai mama hi. Thangdung ah lam ki zik hi.Tua laitak Chief Lian Thawng in Laihilh Saya Khai Khaw Lian(Khuasak), Saya Khai Khaw Thang(Thuklai), Saya Sein Lian(Limkhai) te sia Levy sung ah, hunciamte(Time keeper) naseam in om sia mu hi. Pu Lian Thawng in hi bang a laihilh thei te, a ma te pilna zangh ngawl a mundang a sep sia pammaih sa mama hi.

Sizangkual, Ukpite le, Hausa Upa, Sang Saya te le, thu he zaw hiat tu peuhmah Khuasak khua, a inn ah sam in kikhopna nei hi: “Maisang ih Sizang minamte a tu ka ngaisut ciang, High School khat ih nei tu sia, kul mama sa k'hi hi. Tu in laihilh thei tu Sangsaya om tinghtengh hi. Sangpatang tu zong om hi. Tua ahi ciang, tu laitak in, High School khat hong leang pha ngawl tu ziam" ci in, ama ngaisutna pulak hi.

Tua ni in, “Siyin Education Board" ci in Sizang sung sang nga theina tu ki vaihawm hi. Tua Siyin Education Board te in, sang hon theinatu in, Tedim Vuandokpa Kelly tawh kimutu in Pu Lian Thawng ma sawl a, a ma zong a zing sang ciangin, peang in Tedim pai suak paih hi. Tedim pan Vuandok pa Kelley mun ah, Khamtung ah Sanginn kisapna, Sizang minamte ii pilna deina, Khuasak khua ah High School khat honna tu thu son puih hi. Vuandokpa zong thukim a bang teng ki sam tu n'u ziam? ci in dong a, laisimbu-textbook, laibu-notebook, laikung cite sazian hong ngen paih a, a kisamteng India ah hong vaithaksak paih hi. Pu Lian Thawng, Khuasak athetpo ciang, Vuandokpa tawh a kimuna teng le, Vuandokpa ih, private sang khat hon theinatu a thungana teng a inn-ah, Sizang Upate mun-ah son kik hi.

1st June 1943, ni in Khuasak khua ah Siyin Education Board te in Private High School khat hong hi. Tua sung ah laihilh teng:

(1) Saya U Khai Khaw Lian, Khuasak, Headmaster,( Nung sang ciang Deputy Inspector of Schools)
(2) Saya U Khai Khaw Thang, Thuklai,( Dr. Suang Za Pau ih pa,)(Nungsang ciang J.A,T)
(3) Saya U E, Pau Za Kam, Khuasak, (Nung Sang ciang, State Education Officer)

Preparatory IV Standard Class, V Standard Class le VI Standard Class ciang ki hong zo bek hi. Tua hun lai in, Tan 6 ong sa, sangpatang om ngawl hi. Tua sang hon phit lai a sangkahte sung pan, Major General Tuang Za Khai, Colonel Son Khaw Vum, Major Cin Khaw Mang, State Law Officer Grade I. U On Za Nang, Law Officer Grade I U Lian Za Nang te kihel hi. Japan ngal hong theng paih ahi ciang, tawmvei sang kikhak hi. Japan ngal ma India ah, Kelly Mangpa in Khuasak High School a tu hong vaithak sak sia ngal sung teng India ngam Aijal Post Office ah kikeam a ngal zawk ciang Khuasak hong theng pheang hi. Laihilh Saya U Pau Za Kam sia India ngam Shillong College ah pai hi.

IV. Thuklai High School Hong Pianna Thu

Sizang sung a laisanbeltu in, Thuklai khua ah tua High School sia ki tua kik hi. Panglong Conference ah Bogyoke Aung San tawh a kimu Pu Vum Khaw Hau in Khamtung ah, High School kisapna thu nasiatak son hi.Thuklai khua ah Private High School khat Sizangte ih honna thu zong son hi. Bogyoke Aung San in Mangkang te ii vawt zawk ngawl sia kei kum nih sung hong vawt tu kahi hi, ci in kamciam pia hi. Kawlngam suatakna nga ma, 1947 kum in, “Khamtung, Thuklai khua ah State High School khat sanction ki pia hi" ci in Radio sung pan hong kizasak a, a kuamapo ki lungdam tek hi. State High School Thuklai ah, Tedim ngam sung pan kuama sangkah tu hong pai ngawl ahi hang, Haka, Falam pan in hong kah hon hi. Mundang te in, High School ngen ahi hang, sanginn om ngawl, sang patang om ngawl sia High School ki pia thei ngawl hi ci in, kipia paih ngawl a, dadam in Myone sim High School khat tek ki koih pheang hi.

V. Thukhupna

Yangon Siyin Baptist Church , Silver Jubilee Magazine (2005) sung ah Sayapi U E. Pau Za Kam ih at "OPENING A MIDDLE SCHOOL AT KHUASAK” sia bulphu in kong suak sak kik hi. Original a dei te in a tuam in vaitha ta un.
A tung ah, ki-at-na sung telngawl om le a tuam in hong dong leu te maw.
Thuklai High School Photo

Hang Za Pome

SRBA-CE DVD Volume II Video

SRBA CE-DVD Patang la ki nga tu hi zo.
Leipui  Siyin Tuiphum pawlpi patang te


KSBC Patang te

Thupuak :- Sya Nang Khai

Siyin News

Inn Sang thu Htang pawlkhat

Siyin News by

28 January 2013

USA ah Peam Tu Teng

Buanman Khua Pa Thang Kho Kam le Nu Thian Nuam te ii tanu nobel Dim Seap te nupa 28.01.2013 ni in Malaysia UNHCR thu thiam na tawh USA Tulsa ah peam thei tu ahi man in ih lungdam pui hi.

Volaak Khua Nu Cing pheang tapa Taang Kap Thang zongh Malaysia UNHCR thu thiam na tawh 28 ni in USA ngam ah cidam in peam thei tu ci in za ingh.

26 January 2013

ZAM Thupuak

Malaysia Zomi News Letter

ZAM Thupuak by

25 January 2013

Austria ngam ah Pi Cing Za Pau(Thuklai) Ngam mi Suah

 Syama Pi Cing Za Pau na 26, January,2013 ni in Austria ngam mi sua na nga ci in za ingh.
Pi Cing Za Pau sia Houston,Texas ateang Dr. Huat Za Mang tawh u nau hi a Korea ah om
Dr. Khup Suan Pau @ Suanpi nu hi.Austria Perth Khua ah Man Huai leh Malaysia ah om
U Hau Khup ahi zong Kawlngam ah om U Lun Dal te ii nu hi.

Pu Thuklaisuanlepaal pan in lungdam pui hi.






24 January 2013

Dr. Cope Suan Pau taw thusonna

Post :-Thawngno
 Yonsei University, South Korea pan Doctor of Theology (ThD) a zo, Dr. Cope Suan Pau tung ah ama thu ahizong, a saanginn thu ahizong, mailam nasep natu tupna ngiimna te ahizong email kaki dokna teng hong suak sak ing. Topa Pathian na a tup a ngiim theampo ngual zawna hong piak sak ta hen.

Dokna: Korea pilna na sinna saanginn Yonsei University thu heak tu kilawm na sak papo nong son thei tu le?
  1. Yonsei University sia, a min phuakdan hibang hi. Yonhi kici leimun, nidang kumpi huang palace mun lui [Yonhi Palace] hi a, zangtam tawmno le mual pum 2 tungah department 90 val om sanginn lian bel khat hi a, Korea ngam sung ah minthang bel saang khat hi. ‘SKY’ ci in sang minthang bel 3 om hi: S for Seoul National University (kumpi saang); K for Korea University; Y for Yonsei. Yonhi College huang sung ah Severance Hospital kikhin ciang [Severance kici American mihau khat ii sum piakna tawh zato lian bel le minthang bel kisa hi: dawl 24 pha a, a khuhum tung ah helicopter tuak thei in, VIP cina te helicopter veu tawh kipuak hi]. Severance min lona le zatak piakna in a min tamsak in ‘Se’ la in Yonhi laimal sung ah a ngawm ciang, Yonsei ci min phuak kik uh ahi hi.
  2. 1885 kum in Presbyterian missionary Dr. Underwood in clinic le theology saang phuan masa a tuaksung pan dadam in saang minthang bel khat suak to ahi hi. Underwood ci ciang nidang laikhetna ‘typewriter’ Co. min ih he tek lai tu hi. Tua thiktawlai khetna vawtpa sia missionary pa in upa hi a, a naupa missionary sepna ah a u in sum le pai taw en hi. Underwood sia a be min family name ahi hi. Kum 125 anniversary 2010 pan kipan Underwood International College kiphuan a, scholarship om hi. English taw kisin hi.
  3. Yonsei ii emblem sia mu-vanlai hi a, campus sung main gate pan tum to le’ang 100 meter khawng mun ah mu-vanlai thazaksa om limpui khat monument dawn ah ki mu thei hi. Tasia in saang patang theampo mu-vanlai bang thasan in, thahat sak tuam mama hi.
  4. Campus sung suangtum, suangpheak tung ah John. 8:32 “You will know the truth and the truth will set you free.” laimal ki at hi. Saangpatang theampo in thuman thutak a mu, a heak tu deina ahi hi. Luce Chapel ci in [tu in Yonsei Univ. Church in a min laih zo] Univ. chapel khat nei a, biakpiakna om tawntung hi. Department sim ii Building theampo ah thungetna khan prayer room khat tek nei hi.
  5. 5. Christian University khat ahi ban-ah, Korea ngam sung private saang a lian bel le minthang bel ahi hi. Academic Research vawtna ah minthang bel a, leitungbup top level ah kihel hi. “Servant Leadership, Innovation’ ci te bulphu hi.
Dokna: Doctorate degree taw kisai heak tu kilawm nasak thu papo nong son thei tu?
  1. Doctorate nam ni leitung ah om hi: 700 degree le 800 degree ci in academic circle in ciamte hi. Doctor of Theology/Philosophy [ThD, PhD] sia a sang bel 800 degree ahi hi. [D.Min. D. Miss. etc. pawl sia 700 hi] Saang pawl khat in ThD a niam zaw in a koi ma zong om si hi. Yonsei saang in Theology department ni nei a, The United Graduate School of Theology le College of Theology a hi hi. UGST sia seminary hi a, PhD pia thei ngawl in ThD pia a, College of Theology in PhD pia hi. Laisinna sia combined in kisin khawm tek a, credit le course work kibang linlian in ki earn ahi hi. Kei Mission Studies majoring vawt kahi hi.
  2. Ka doctoral dissertation sia tha 4 sung bekma [1 Sept - 31 Dec] at hi thong in-ah deiza in pawl cing diipdeap zo tak ngawl hi. Ka main argument sia ‘missionary translation’ theory ahi hi. Pathian thu sia Western Pathian’ thu hi tuan ngawl a, eima tanglai ih nei Pathian min ma taw biakna le tanglai upna ih nei sia tawma in, Christianity sung ah kalsuan ih hina, ka argue hi. Lam khat pan in, in other words, missionary te Khamtung Zo ngam hong thetma pek in Zomi te sung ah Pathian na om khol zo hi. Zomi te in ngeina sung upna nusia in biakna le upna dang khat a pom hi ngawl zaw a, ih ngeina sung upna ih nei sia ma taw Christian faith a pom thei ih hi zaw hi.
Dokna: Korea na om sung, saang na kaa sung family life koibang ahi le?
  1. Seoul khua sia leitung nuntak natu manh aham bel khua khat hi a, sum zakna ngongh thei mama thong hi. Sponsorship kician ngawl khawng taw om zawk tu ol ngawl hi. Kei ka saang pan special full scholarship plus stipend for living cost om ban-ah, pawlpi khat beal in ka zi [Neam Khan Cing] taw om thei kahi hi.
  2. Ka tanu Esther Pau Sann Cing sia Ewha Womans University [American mission saang 1886 kum in numei missionary Scranton in a kipat ahi hi] ah BA program International Studies sin a, SAMSUNG company in full scholarship plus stipend and dormitory with food coupon hong sik diipdeap ahi hi.
Dokna: Korea na pai ma na life pawl khat nong son thei tu? lai at thei ci in kong zaakna om ve, ahi le?
Korea ka pai ma sia 1991-2000 Decade of Harvest AG mission nasepna ah kum 10 sung ki-apna tawh Mandalay khua ah om ing. 2001 ciang ngamdang pai nopna hang in Yangon tuaksuk: 2003 kum Haggai Institute, Singapore; 2005 Yonsei Univ. Th.M. program; 2009 in Yonsei ma ah ThD Samae special doctoral program ci in full scholarship ma taw doctor program vawt ka hi hi.
Yangon ka om sung translation ka seam a, shadow writer ka hi hi. Kei min dawk ngawl a ngual dang in a ma te’ min tawh veu published uh hi. Laibu a lian a no 25-30 bang pha tu ka um hi. Christian biakna lai veu ahi hi.
Dokna: Cia kik le te bang vawt sawm ni? Future planing?
Ciakik le’ng ka sepnop tam peuma hi: teaching, preaching, church planting, translating, printing, etc. Sum le paii thangui kisam vive hi a big challenge pui ahi hi.
Dokna: Na saang ka sung haksatna tam mama zong kaantan nanak tu um ing. Mipui te tung ah bang son nop na nei tu le?
  1. Language barrier sia ngamdangmi te atu haksatna lian bel khat ahi tawntung hi. Eipawl zong sia ngamdang pai a te kam language sin meal ngawl veu kipai vahai thong a, ih ki cin ngawlna lian bel khat ahi hi.
  2.  Yonsei saang zong Korean : English = 70% : 30% hi thong hi. Class a tam zaw sia Korean lecture veu ngai kul thong hial a thulo mama hi. A mamaw kitang hi. Ih paina tu ngam ii kampau le lai sia ih paima veu tawm beak ih sin khol tu, hi thei le a thiamsa in ih pai tu kisam hi.
  3.  Haksatna kantanna thuku in Pathian muanna ma ahi hi. Lawm pha nei tu thupi hi. Lawm le ngual pha ih man thei bua le ngim ngana le lungmanna tam thei mama hi. Ka no lai pan kipan ka saang ka ciang nambat khat ka zon masak bel sia lawm pha khat veu ahi tawntung luilam hi. Tu dong ma in lawm pha khat veu ka man hamtang hi. “Nang sia ka angel ‘vantung lalaang’ nahi hi, ci veu in ka pok bul a, amate zong hong hu tu thalawp tuam valuan phet uh hi.
Tua hi a, ngualzawhna sia Pathian kung pan hong pai ci in ka um hi. Ei ma sang pan in citakna, hitintenna diligent tu le nungkin ngeingawl perseverance nei tu thupi bel tu hi. Mungtup vision le goal setting kician nei tu kisam hi. Long range, short range ngealkholna nei tu kisam hi. Leitung group kipawlna, ngam vaihawmna, etc. te in kum 20 long range plan veu nei a, kum 5 short range plan veu taw na seam hi. Ei zong mimal kalsuanna ah tubang ma nei tu kisam kasa hi.
Khangthakte in laisim, pilna/thiamna thupisak masak tu kisam kasa hi. Dollar masak kalsuanna in minam kiallap hong khangto sak tu bang khat ahihang, long range khantona tu ciang in pilna academic/profession ma hong thupi tu hi. Minam/ ngam/ saang khat ii khantona standard le level sia scholar bangza om, scholarly contribution bangza nei ci tung ah ki en ahi hi.
Tua hi a, a tawpna ah Sizang mi sung scholar ih tam tu thupi tu hi. Scholar ci ciang doctor degree holder cinopna hi ngawl a, scholarly nasepna te cinopna ahizaw hi. Mi tampitak te in degree nga zawk ciang, aman kisa in, bangma seam thua nawn ngawl a, tu te sia scholar kici thei ngawl a, degree holder bekma ahi uh hi. Sizang mi sung ah degree holder bangza om cisia sang, scholar bangza om cisia hong thupi tu ahi hi. Degree holder khat in a pilna/thiamna tungtawn in mihing te a tu scholarly contribution a nei zo nawn bua le ama sia scholarly dead, thi zo ahi ta a, degree holder bekma ahi lai hi.

Thuklai Christian Centenary Khansuang tu a kingeal teng hi.

Thulai Chriatian Centenary Khang Suang

Thuklai Christian Kum (100) Cin Khang Suan by

21 January 2013

GAMDANG TUNG ZOMITE-4 Rev.Dr.JM Paupu

Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

Thu Masa
Gamdang tung Zomite tawh kisai Khang Nihna (Second Generation) thu tamlo kong gelh hi. Ngimna bulpi in - i tuah khak thute leh i zatpahpah theih ding lamlahna ahih khak leh cihna hi. Gamdang tungte zong nungkaihvei vive na hih manun lungsim mun khatah om theilo bek tham loin nupa kum tampi kimulo leh tate tawh zong kum tampi mah kikhen i om hi. Lupna khat tungah lumkhawmte zong tua thu genkhawm kha kei si hang e cih ding tam ci leng kum tampi kimu lote adingin haksa mahmah ding hi. Gamdang i tun ciangin singkung hi leng i po-na mun panin kibotkhia in lei dangah kisuan tawh kibang hi. Tua hangin i kisuan thakna leitang tawh i zung a kilem nading hun ngak kisam kha ding hi.
Gamdang tung khin, ahih hang lungsim sungah tenna Zogam mangngilh lo ahih manin pumpi in ava om nawn loh hangin lungsim khempeuh khua lui ah vakvak lai cih bang om hi. Nu leh pate' adingin a dam sungun a khua lui uh mangngilh taktak thei lo ding uh hi. Vaimim leh be huan cih bang i khua lui ah kham piikpeek a i nekna gam thak i tunna pan zong tuate mah kilunggulh veve mawk hi. Buhsih leh aksa nek ding tam mahmah na-ah bang hangin vaimim belpi tawh huan tangtang i hiam cih leh i khankhiatna ann mah kilunggulh ahih man hi.
Tutung in Zomi gamdang tungte tawh kisai gen ding thute sung pan in Khang Nihna thu kikum leng ka ci hi. Hih thu tawh kisai i telsiam leh gamdang a i lunghimawhna hong nuamtuam ding hi. Ahi zongin kitelkhialhna leh lungkiatna zong hong tun thei hi. Gamdang tung i gen laitak in Topa Jesu zong kumpi Herod in thah dingin a zon manin kum nih khawng a phak laitak-in Egypt gamah na galtai hi. Joseph leh Mary in gamdang tungte haksatna na tuak uh hi. 1990 kum in Egypt ka hawh lai-in inn khat Joseph leh a innkuanpihte tenna kici ka mu ngei hi. Tua inn ah teng maw cih a kitheih cian loh hangin i Lai Siangtho in Egypt ah kum bangzah hiam a om lam uh hong hilh hi. Gamdang na om haksatna na tuak ciangin Topa kiangah, “Nang zong kei tuah bang haksatna tuak khin na hih manin ka vai hong gualzawhpih in,” ci-in thungetna nei in.

Khang Nihna (Second Generation)
Zogam tawh kisai lunglenna leh muhnopna khang khatna nu leh pate neihzah in khang nihnate'n nei nawnlo ding uh hi. Tua bek hi loin nu leh pate' haksatna leh gimna thuakte' amau adingin tangthu tawh kibang bekin amau thuak khalo ahih manun tua zah in thupi in simsak lo kha ding uh hi. Tua sangin a nawngkaizaw ding ahih leh khang nihnate leh nu leh pate kikalah Mikangte'n generation gap (khang kibansam) om hi. Tua i cih ciangin i tuahkhak thute kibanglo lua ahih manin thu khat i gen khop ciangin i ngaihsutzia kibanglo hi. Tua pen mental gap (ngaihsutna kibansam) zong kici thei hi.
Khang nihnate'n vaimimcim leh gatam huan cih bang thupi sa loin Mikang ann fast food mah hong duhzaw ding uh hi. Burger leh Potato Fries khawng mah a nek uh ciangin lungkim bek ding uh a, amau hong khan khiatna leitang in a puak ahi hi. Niangtui sangin Co-ca Cola, Pepsi leh Sprite cih bang dawn nuamzaw ding uh hi. Ann thu bek hi loin inn lam a om ni leh gangte, meltheihte sangin Hollywood movie star te min leh tangthu hong theizaw ding uh hi. Nu leh pate Mikangpau zat siam hong sa loin, zong hong zumpih mai ding uh hi. Innkuan a tutkhop, thu kikup sangin TV mai ah movie et hun hong tamzaw ding ahih manin innsung khat ah omkhawm ahih hangin kiho lo cih bang hong tam ding hi.
Tunai a ka laibu sim David W. F. Wong gelh Beyond Finishing Well sungah labu gelhpa in Moses leh Joshua makaihzia leh amau thakhek ding piakkhiatna thu lim gen mahmah hi. Moses in ama thakhek ding Joshua tungah vai khempeuh ap in, amah zong Pasian in a nuntakna la hi. Tua hangin Israel mite'n Joshua makai thak tungah mitsuan in amah zui uh hi. Moses om lai leh makai thakpa sangin Moses mah a zui nuam tam ding hi. Makaite'n zong makaihna hun kikhek zawh ciangin a sepna mun ah om nawn kei leh hoihpen hi. Tua ahih kei leh “nang hun leh ama hun” ci-in i seppihte'n hong gengen ding hi. Joshua a sih ding ciangin makai khat tungah a vai ap loin Israel tate nam sawm leh nih makaite tungah ap hi. Joshua khang mite om laiteng Israel tate'n Pasian mah na zui uh hi. Ahi zongin Joshua leh ama khang hong sih khit ciangin amau tangthu hong lamdang hi.
Galdo mipite tu-in inn leh lo nei in hong teng uh hi. Ahi zongin galdo ding nisim in om nawnlo ahih manin hong lungnuam in kitawldamsak uh hi. Tua bangin galdo ding om nawn lo, nek leh dawn nuam sa-in hong om uh ciangin Pasian hong phawk nawnlo uh hi. Nisim sih leh hin kikal ah a om lai-un Pasian beel uh a, huhna ama tung panin lamen tawntung uh hi. Hun nuam leh tawldam hun hong zat ciangin Israel mite'n Pasian phawk nawn loin amau nopsakna leh lunggulhna bangin hong gamtata uh hi. Tua mah bangin Zomi khang nihnate'n zong nopsakna, pilna, hauhna i neih ciangin Pasian i mangngilh khak ding kidophuai hi.
Princeton Professor Alejandro Portes in a laibu gelh Legacies: The Story of the Immigrant Second Generation sungah America gamah tuni in gamdang pan pem mihing 30 million om a, gambup milip ah 15% bang pha khinzo ci-in ciamteh hi. Latin America leh Asia gam panin a pem mi kum 1960 zawh in tam pen hi. America gamah Mikangpau kithupi sim lua ahih manin khang nihna a tamzaw in Mikangpau bek thei in a nu leh pate' pau thei nawn lo uh hi. America gammi suahna khat in a kiseh hangin, nu leh pate pau theih nawnloh supna lianpi hi. Tua ahih manin Mikangpau leh amau innkuan pau thei khawm leh hong khankhiatna uh nu leh pa ngeina (custom and culture) zong simmawh lo ding uh hi, ci-in na gelh hi.
USA pen U-Start-Again cihna hi a kicih ka za ngei hi. Na khempeuh sin kikna gam hi, ci uh hi. Tua mah bangin pem thak mite'n America gam a tun uh ciangin septheih bawltheih hanciam mahmah uh a, zong lawhcing mahmah uh hi. A hangin mi lawhcing nuamte' adingin hamphatna kongpi kihong tawntung hi. Nu leh pate'n tua hangin nasep hahkat mahmah uh a, amau kipumpiakna panin a tate un sangkahna ah hanciam in a lawhcin ding uh lamen uh hi. Vietnam pan hong paite bang nu leh pate'n thagum tawh septheih bangbang sem uh a, tuni in a tate uh doctor, engineer, scientist khawng hi khin zo uh hi. Pem thak naupangte Mikang naupangte sangin zong lailam hatzaw uh hi.
Asian Paradox cih tawh a kiciamteh khat pen nu leh pate' laisiam lo, Mikangpau zong pau thei mello ahih hangin a tate uh laisiam mahmah cih hi. Laisiamna tawh Mikangte phak sawmna lim neih mahmah uh hi. Tua mah bangin zong valedictory leh salutation sanginn ah kineih ciangin Asian sangnaupangte'n pahtawina ngah hamtang uh hi. Asian sangnaupangte' laisiamna leh lawhcinna thupi i sak laitakin Mikangte' thukhualna, midangte hih bangin amau gamah lawhcing leh zong hong haza loin pahtakna pia uh ahihna thupizaw hi. Pemta hong pai theihna dingun sum leh pai, inn luah ding a kipan nek leh tak amau huhna tawh sai khin uh hi. Hih bangin huhna hong piak manun nu leh pate'n nasep ding neipah, tate zong sangkahpah hi. Hih hamphatna i mangngilh het loh dingin kisam hi. Midangte hizah a khual lungsim leh ngimna nei Mikangte pahtakhuai lua hi.
Mailam ah hun ka ngah bangin Hun Zeekzia (time management) leh pawlpi tawh kisai (Church and denomination) kong gelh ding hi. I mangngilh loh ding aka deih bel in - nopsakna leh cihtheihna khawng i neih ciangin David Kham laphuah bangin Jesu hong itna bek hi cih i mangngilh loh ding kisam kasa hi. Banghang hiam cih leh Solomon in Paunak sungah mite thuakzawh loh thu thumte lakah,Sila khat kumpi a suah ciang,cih na gelh hi. A lian ngeilo hong liat ciang thuakhak hi. Mi a hausa, a pilsate tung pan sin ni. Topa thupha.